Frühe Gedichte

Neue Hamburger Zeitung 1906 – 1912

Nach Hagelweide (1974) sind die Originale der Jahrgänge 1905 bis 1907 der „Neuen Hamburger Zeitung“ (NHZ) in deutschen Bibliotheken nicht vorhanden, alle Jahrgänge bis 1920 im Bestand des Staatsarchivs Hamburg nicht ausleihbar.

Das „Institut für Zeitungswissenschaften“ in Dortmund besitzt Mikrofilme der NHZ, jedoch in unterschiedlicher Qualität und mit den vorhandenen Geräten schwer lesbar und nur in verkleinertem Maßstab zu kopieren, so dass eine Übertragung in Maschinenschrift notwendig war, die im Archiv vorliegt.

Durchgesehen wurden die Jahrgänge 1906 bis September 1912. Die Gedichte erscheinen hier in der zeitlichen Folge ihres Erscheinens und werden m.E. zum ersten Mal geschlossen herausgebracht. Sie erhalten in der Bibliographie die Bezeichnung „Frühe Gedichte“ = FG.

Einige Korrekturen bisheriger Aussagen zu diesen Gedichten sind angebracht:

  • Hermann Claudius berichtet, dass er im Anschluss an das Gedicht „De groote Michel“ ab 1906 jeweils für die Sonnabend-Ausgabe der NHZ ein plattdeutsches humoriges Gedicht zu liefern hatte. Tatsächlich wurden platt- und wenig hochdeutsche Gedichte auch an anderen Wochentagen in unregelmäßigen Abständen gedruckt.
  • Über den Zeitraum gibt es mehrere Hinweise: Numsen nennt die Zeit ab 1908 (vgl. NU 29); Jirjahlke hat in ihrer Arbeit 1969 die Gedichtanfänge ab 1908 (unvollständig) herausgesucht. Die vorliegende Zusammenstellung hingegen umfasst – nach einem Gedicht vom November 1906 – eine Fülle von Gedichten ab Frühjahr 1907 bis Februar 1912 aus verschiedenen Rubriken und Beilagen der NHZ.
  • Auch im Anschluss an „Rodegrütt“, das bisher als zuletzt erschienenes Gedicht in der NHZ galt, wurden weitere Gedichte gedruckt.
  • Zur Übernahme der NHZ-Gedichte in die Erstauflage „Mank Muern“ (1912) ist anzumerken: Offensichtliche Druckfehler der Zeitungserstdrucke wurden berichtigt. Die Schreibweise wurde an die in den Jahren um 1912 für das Plattdeutsche erstrebte einheitliche Schriftform angeglichen. Auch der Text der Gedichte wurde teilweise geändert. Gedichte mit rein Hamburger Kolorit wurden nicht übernommen, dafür neue, vor allem sozialkritische Gedichte eingefügt. Von 70 Gedichten in Ma (1912) waren vorher 34 in der NHZ gedruckt.
  • Die plattdeutschen Prosastücke „Kott un lank vun de Waterkant“ mit dem Pseudonym „Hummel“ = Hermann Claudius erschienen ab Oktober 1909 unregelmäßig, zuerst auf der Titelseite der Sonnabend-Abendausgabe, später auch an anderer Stelle und an anderen Tagen, zuletzt im Mai 1912. Eine inhaltliche Auswertung dieser Prosa liegt noch nicht vor.

Titel kursiv,Textanfang mit Literaturangabe, vgl: Übernahmen in den Band „Mank Muern“

All de Kinner sünd verwunnert – In: NHZ 29.06.1910

All Negen um un dumm – In: NHZ 14.02.1910

Alsterswöön = Vadder, dat weer’n lange Tid

An Herrn Eylert! = Grootvadder Eylert güng to Foot

An‘ Stadtgroben = Boben lücht un larmt de Straat

An’t Finster = Ick holl uns Lüddsten op’n Schoot

Appel un Beern – Köönt ji em hör’n!.- In: NHZ 03.10.1909

Appel un Beern = Appel un Beern – Köönt ji em hör’n!

As Hamborg achter Dor un Wall – In: NHZ 05.12.1908

As in’t Holt dat lüdd Reh – In: NHZ 10.07.1907

As wenn en Moler unklook ward – In: NHZ 17.06.1907

Aschammerdag = Klocken soß. Ick tregg mi an

Auf der Heide lag dunkle Nacht – In: NHZ 19.06.1909

Beim Bismarck = Und der Festzug kommt gezogen

Bi de Lamp = Un sünd de Kinner denn to Bett

Bi Kap Hoorn in den Stoorm – In: NHZ 31.12.1908

Bi’n Gänsemarkt tor Middagstid – In: NHZ 02.03.1909 vgl Ma 12

Bismarckdenkmal = Boven steiht he, stur

Blomenkorso! = De Blomenkorso ist vöörbi

Boben lücht un larmt de Straat – In: NHZ 08.05.1907

Bonjes in de Grabbel smiten – In: NHZ 20.03.1910 vgl Ma 78

Boven steiht he, stur – In: NHZ 29.10.1907

Bußdag = De Mudder Elw in Il un Swall

Bußdag = Hork! Hork! Mank den Strotenlarm

Bußtag = Heut ist ein nebelgrauer Tag

Buten Dammtor = Heel gröön is de Wisch

Buten, dor buten op’n Möhlendik – In: NHZ 28.01.1909 vgl Ma 96

Danzsalon = Veer Muskanten, de fidelt för dull

Dar liggt de Kaat. Dar liggt de Soot – In: NHZ 11.04.1909 vgl Ma 53

Dat Duster wewt sin heemlich Nett – In: NHZ 09.12.1908 vgl Ma 64

Dat Düwelsfür = De Luft, de bewt! De Eer, de lewt

Dat Oarntbeer = Och jo – seggt Vadder Timmermann

Dat schummert all – In: NHZ 02.11.1910 vgl Ma 51

Dat’s all de Harwst – In: NHZ 24.09.1909 vgl Ma 89

De Blomenfru = Merren mank den Minschenswall

De Blomenkorso ist vöörbi – In: NHZ 10.09.1907

De Bööm, de holt mit stiwe Arms – In: NHZ 28.01.1910 vgl Ma 95

De Daak lött sinen Slier hang’n – In: NHZ 16.11.1907 vgl Mb 14

De Domreis = In‘ Minschenstrom so middenmank

De Elw, de driwwt ehr grise Floot – In: NHZ 30.09.1910 vgl Ma 22

De Fröhjohrssünn hüppt lank de Strot – In: NHZ 03.04.1909

De groote Michel = Nu noch düsse lüdde Streck

De Grotstadt – ja – steit up ehr eegen Been – In: NHZ 07.11.1910

De Hann‘ an de Kurweln, den Foot an de Glock – In: NHZ 21.12.1908

De Kipenkerl vun‘ Falkenbarg = De swadde Düwel stunn up Lur

De Kreih mit ehr’n Snobel – In: NHZ 13.03.1909

De Kunfirmand vun de Waterkant = Bonjes in de Grabbel smiten

De Luft, de bewt! De Eer, de lewt – In: NHZ 14.11.1910

De Mai is vöörbi – In: NHZ 01.06.1907

De Möhl hett wedd’r Flögel – In: NHZ 31.08.1907

De Mudder Elw in Il un Swall – In: NHZ 18.11.1908

De Mudder is to’n Utverkop – In: NHZ 02.02.1910

De natte Sommer = Hans Hinnik Hinsch, dat is bekannt

De nöe Tafel = Junge, künn Lütt-Hein man flegen

De Regen geit. De Wind de weiht – In: NHZ 24.12.1909 vgl Ma 61

De rode Hahn! = Un hebbt se mi sülben min Strohdackhus nahm’n

De Schooljungs, nee, de wüllt hüt nich – In: NHZ 11.06.1910

De Schoolutflug = Heww ick’t nich glik seggt

De Snee de knarrt – In: NHZ 24.11.1909 vgl Ma 93

De Stadtgroben holt = Dor sust’e lank, deep in’e Knee

De Stromer = Wat singt de Lark vun Lew un Glück

De swadde Düwel stunn up Lur – In: NHZ 19.04.1909 vgl Ma 37

De Volksseel sütt wull jedermann – In: NHZ 19.05.1907

Den Elwstrom sine grise Floot – In: NHZ 20.04.1907

Disig Weder = De Daak lött sinen Slier hang’n

Dod = Halwdustere Straten

Dom! = Eerste Sünndag op’n Dom

Domkaleidoskop I = In’t dickste Gewöhl

Domkaleidoskop II = Een Esel, de heet Isabell

Domkaleidoskop III = Vadder un Mudder lopt ümher

Domwogen! = Se lewt wedd’r op, de bunte Welt

Dor kümmt he wedder, de lange Troß – In: NHZ 25.05.1910

Dor steit de Komet – In: NHZ 27.01.1910

Dor stoht ji Bööm – In: NHZ 21.09.1907

Dor sust’e lank, deep in’e Knee – In: NHZ 06.01.1908

Dör dicken Dak = Ünnen bi de Steenwarder Fähr

Een Esel, de heet Isabell.- In: NHZ 14.12.1907

Een steit still. Twee staht still – In: NHZ 17.09.1910

Eerste Sünndag op’n Dom – In: NHZ 05.12.1909

Eimsbüttler Park = Ein Schwan zieht seine Kreise

Ein Schwan zieht seine Kreise – In: NHZ 14.06.1907

Elbfahrt = Scheidende Sonne und schäumendes Meer

En Sünndag un en Sünnendag – In: NHZ 08.04.1907

Episode = Loser Lenz, wie hast du’s vermocht

Ewer in’t Is = Langsam, zentimeterwis

Ferien = As in’t Holt dat lüdd Reh

Ferien! = Nu springt se wedder up de Dör

Fierawend = Tut! Nu fleit dat endlich Soß

Fierobend in‘ Hoben = Wedder’n Damper! Wedder’n Troß

Freden! = Den Elwstrom sine grise Floot

Freuhjohr an Boord = Op de Elw ehr grise Floot

Fritz Reuter = De Grotstadt – ja – steit up ehr eegen Been

Fröhjohrssünn = De Fröhjohrssünn hüppt lank de Strot

Fru Sünn sät achter de Wulken – In: NHZ 21.05.1907 vgl Ma 54

Frühlings Erwachen = Was gibt es da

Grootvadder Eylert güng to Foot – In: NHZ 25.03.1907

Grotvadder Boll de hett hüt Fierdag – In: NHZ 02.09.1909

Günt Storm un Floot de Stewen steit – In: NHZ 04.05.1907 vgl Mb 11

Habenstreik = De Elw, de driwwt ehr grise Floot

Halwdustere Straten – In: NHZ 09.12.1909

Hamborger Dom = As Hamborg achter Dor un Wall

Hans Hinnik Hinsch, dat is bekannt – In: NHZ 31.07.1909

Harwst = O stille Morgenfier

Harwst = Öwer awendstille Wischen

Häßliches auf der schönen Alster = Wenn „Du“ der Herrgott

Hebbt nu dull un dägten Moot – In: NHZ 27.06.1911; vgl. Hewwt nu..

Heel gröön is de Wisch – In: NHZ 13.07.1907

Heidespuk = Auf der Heide lag dunkle Nacht

Heiliggeistfeld in Snee = So wid dat Feld

Hest em flegen sehn? = Se flegt! Un hui

Heut ist ein nebelgrauer Tag – In: NHZ 21.11.1906

Heww ick’t nich glik seggt – In: NHZ 23.08.1907

Hewwt nu likes hogen Moot – In: NHZ 24.06.1910; vgl. NHZ 27.06.1911; vgl Ma 36

Himmelfohrt! = Himmelfohrt! Himmelfohrt

Himmelfohrt! Himmelfohrt! Junge di!- In: NHZ 06.05.1910

Hitzferien! = De Schooljungs, nee, de wüllt hüt nich

Hork! Hork! Mank den Strotenlarm – In: NHZ 20.11.1907 vgl VO 15

Höger op! Höger!.- In: NHZ 15.09.1907

Ick holl uns Lüddsten op’n Schoot – In: NHZ 21.03.1908 vgl Ma 58

In de Helgolänner Allee = As wenn en Moler unklook ward

In de Swarten Bargen = Höger op! Höger!

In den Sand dar legen wi – In: NHZ 18.08.1907

In Schummern = Lot Fro – stek noch den Lamp nich an

In‘ Minschenstrom so middenmank – In: NHZ 07.12.1911

In‘ Spreihnkasten = Mann, Mann, wat makst du för`n Spijök

In’t dickste Gewöhl, so midden mank – In: NHZ 06.12.1907

In’t Duster liggt de olen Hüs – In: NHZ 13.10.1907 vgl Ma 19

In’t Eppendörper Moor = Ne’m de Barkenbööm staht in witte Reeg

Inhöden = De Mudder is to’n Utverkop

Ja, morgen is de Dag – In: NHZ 01.10.1911 vgl Ma 16

Johannisnacht = Hewwt nu likes hogen Moot

Junge, künn Lütt-Hein man flegen – In: NHZ 02.04.1910

Jümmer Woter – In: NHZ 29.06.1907

Kasper in‘ Himmel = Nu liggt he still ünner de Eer

Keen Arbeit = Bin’n Gänsemarkt tor Middagstid

Kegelobend = All Negen um un dumm

Kik! = Een steit still. Twee staht still

Kinnerleed = Jümmer Woter

Kinnerleed in‘ Winter = Wäs, Fru Holle, wäs so nett

Kirchenallee = Dor stoht ji Bööm

Klock Soß na Fierawendstünn – In: NHZ 04.05.1910 vgl Ma 52

Klocken soß. Ick tregg mi an – In: NHZ 05.10.1907

Kometenkiker = Dor steit de Komet

Langsam, zentimeterwis – In: NHZ 30.12.1908 vgl Ma 24

Laternenleed = Se treckt de Strat wull op un aff

Loser Lenz, wie hast du’s vermocht – In: NHZ 16.03.1908

Lot Fro – stek noch den Lamp nich an – In: NHZ 28.11.1907 vgl Ma 65

Lüdd Willem liggt in’t Gras op’t Feld – In: NHZ 15.09.1909 vgl Ma 73

Lüdde Lüd = De Volksseel sütt wull jedermann

Lüddfüer op’n Lan’n = Rut mit de Sprütt

Lütt Anne, Hans un Heini Smol – In: NHZ 19.08.1909

Man schall dat rein nich glöwen – In: NHZ 15.01.1908

Mann, Mann, wat makst du för`n Spijök – In: NHZ 29.02.1908

Merren mank den Minschenswall – In: NHZ 01.03.1910

Min grote Deern, min lüdde Deern – In: NHZ 20.12.1909 vgl Ma 62

Min Paddelboot, min Paddelboot – In: NHZ 17.07.1911

Min Paddelleed = Min Paddelboot, min Paddelboot

Min Vadder het en Swin slacht – In: NHZ 15.01.1910

Mudder Elw danßt = Günt Storm un Floot

Musik! Musik! Dor treckt se her – In: NHZ 01.06.1910

Ne’m de Barkenbööm staht in witte Reeg – In: NHZ 16.04.1910 vgl Ma 20

Newel = De Hann‘ an de Kurweln, den Foot an de Glock

No School = Lütt Anne, Hans un Heini Smol

Nu bring den Sleden man na’n Böhn – In: NHZ 18.01.1908

Nu liggt he still ünner de Eer – In: NHZ 24.08.1907

Nu noch düsse lüdde Streck – In: NHZ 04.07.1906

Nu springt se wedder up de Dör – In: NHZ 14.07.1909

Nu weet‘, dat ick de Düwel bün – In: NHZ 27.06.1911

Nu, Jochen, gau den Sleden her – In: NHZ 02.02.1909

Nun fahrt ihr wieder aus dem Tor – In: NHZ 21.07.1909

O stille Morgenfier – In: NHZ 01.10.1910

Och jo – seggt Vadder Timmermann – In: NHZ 21.08.1909

Och, lütt Hein mag nich mehr lewen – In: NHZ 20.03.1909 vgl Ma 77

Ol Vadder Moll, de mag nich mehr – In: NHZ 15.05.1910 vgl Ma 57

Ole Hüs = In’t Duster liggt de olen Hüs

Op de Elw ehr grise Floot – In: NHZ 27.03.1909

Op’n Möhlendik = Buten, dor buten op’n Möhlendik

Op’t Heiligengeistfeld = De Möhl hett wedd’r Flögel

Ostermorrn = Dar liggt de Kaat. Dar liggt de Soot

Ostern! = Ostersünn! Ostersünn!

Ostersünn! Ostersünn! – In: NHZ 26.03.1910

Öwer awendstille Wischen – In: NHZ 25.09.1909 vgl Ma 101

Pfingsten = Pingsten is dat Wannerfest

Pingsten is dat Wannerfest – In: NHZ 30.05.1909

Pingstsünn = Fru Sünn sät achter de Wulken

Promenadenkunzeert = Teräter – teräter

Raubritter Runge saß auf seiner Feste – In: NHZ 02.05.1907

Rodegrütt = Rodegrütt! Rodegrütt!

Rodegrütt! Rodegrütt! Kik mal – In: NHZ 08.07.1910 vgl Ma 76

Rut mit de Sprütt! Man bloot nich ful – In: NHZ 13.10.1908

Rüschbohn = Nu, Jochen, gau den Sleden her

Sängerfohrt! = Musik! Musik! Dor treckt se her

Scheidende Sonne und schäumendes Meer – In: NHZ 01.10.1907

Schipperneejohr = Bi Kap Hoorn in den Stoorm

Schummerstünn = Dat schummert all

Schützen, ade! = Nun fahrt ihr wieder aus dem Tor

Se flegt! Un hui, en Minschenwall – In: NHZ 29.10.1909

Se lewt wedd’r op, de bunte Welt – In: NHZ 06.11.1907

Se staht an de Eck un speelt üm de Wett – In: NHZ 22.02.1908 vgl Ma 74

Se treckt de Strat wull op un aff – In: NHZ 23.08.1909 vgl Ma 75

Sedan = Grotvadder Boll de hett hüt Fierdag

Sin Pingsten = Ol Vadder Moll, de mag nich mehr

Sin Zeppelin = Lüdd Willem liggt in’t Gras op’t Feld

Sitten blewen! = Och, lütt Hein mag nich mehr lewen

Slechte Tiden = De Kreih mit ehr’n Snobel

Sledenfohrt = De Bööm, de holt mit stiwe Arms

Sneedriwen = Un jümmer dicker falt de Snee

So week un warm de Summernacht – In: NHZ 09.07.1908

So wid dat Feld, so wid un witt – In: NHZ 01.02.1908 vgl Ma 50

Steenwarder = Dor kümmt he wedder, de lange Troß

Steenwarder! = Teuf! seggt Hein

Sti-ille Na-cht! = De Regen geit. De Wind de weiht

Stratenmusik = Se staht an de Eck un speelt üm de Wett

Summers Affscheed = Dat’s all de Harwst

Sunn lütt Stück Land = Klock Soß na Fierawendstünn

Sunn Weder! = De Mai is vöörbi

Süh een sick mol dat Lewen an – In: NHZ 05.04.1907

Sünndag an’e Elbchaussee = En Sünndag un en Sünnendag

Swinslachten = Min Vadder het en Swin slacht

Teräter – teräter – In: NHZ 19.06.1907

Teuf! seggt Hein – In: NHZ 02.05.1907

Trude vun Ritzebüttel – In: NHZ 08.08.1911

Tut! Nu fleit dat endlich Soß – In: NHZ 16.10.1910

Un de Herr Dokter lißt – In: NHZ 20.03.1908

Un hebbt se mi sülben min Strohdack – In: NHZ 28.04.1911 vgl Ma 40

Un jümmer dicker falt de Snee – In: NHZ 03.02.1912 vgl Ma 59

Un sünd de Kinner denn to Bett – In: NHZ 12.11.1909

Und der Festzug kommt gezogen – In: NHZ 12.07.1909

Ut Eimsbüttel = Man schall dat rein nich glöwen

Uttrecken = Ja, morgen is de Dag

Ümslag = Nu bring den Sleden man na’n Böhn

Ünnen bi de Steenwarder Fähr – In: NHZ 18.11.1909

Vadder un Mudder lopt ümher – In: NHZ 18.12.1907

Vadder, dat weer’n lange Tid – In: NHZ 05.06.1907

Veer Muskanten, de fidelt för dull – In: NHZ 25.11.1910 vgl Ma 43

Verhext = All de Kinner sünd verwunnert

Vorfreid = Dat Duster wewt sin heemlich Nett

Vörlesung = Un de Herr Dokter lißt

Vörstadt = So week un warm de Summernacht

Vun‘ Ossentoll = De Snee de knarrt

Vun‘ Wihnachsmann = Min grote Deern, min lüdde Deern

Was gibt es da? – In: NHZ 27.03.1907

Wat singt de Lark vun Lew un Glück – In: NHZ 07.03.1910 vgl Ma 81

Watt’s dor los? = Süh een sick mol dat Lewen an

Wäs, Fru Holle, wäs so nett – In: NHZ 03.02.1909 vgl Mb 85

Wedder to Hus = In den Sand dar legen wi

Wedder’n Damper! Wedder’n Troß – In: NHZ 12.10.1909 vgl Ma 11

Wenn „Du“ der Herrgott gewesen wärst – In: NHZ 15.03.1907

Wohldorf = Raubritter Runge saß auf seiner Feste

Weitere Informationen

Powered by Papoo 2012